कानून और सरकार Katju Albert October 9, 2025 0 Comments

કાતજુએ ન્યાયાધીશોને CJI ગવઈને નિશાન બનાવતી જૂતા ફેંકવાની ઘટના બાદ કોર્ટરૂમમાં ભાષણ ઓછું કરવા વિનંતી કરી

હમણાં જ એક એવી ઘટના બની કે જેના વિશે સાંભળીને મને થયું કે, અરે યાર, આ શું થઈ રહ્યું છે? ચીફ જસ્ટિસ ઓફ ઇન્ડિયા (CJI) જસ્ટિસ ગવઈને નિશાન બનાવીને કોર્ટરૂમમાં જૂતું ફેંકવામાં આવ્યું. આ ઘટના બાદ જસ્ટિસ માર્કંડેય કાતજુએ ન્યાયાધીશોને કોર્ટરૂમમાં બિનજરૂરી ભાષણો ટાળવાની સલાહ આપી છે. હવે આ બાબતમાં શું તર્ક છે, એ આપણે સમજવું પડશે, નહીં?

કાતજુની સલાહ પાછળનો તર્ક શું છે?

જસ્ટિસ કાતજુનું માનવું છે કે ન્યાયાધીશોએ કોર્ટરૂમમાં ઓછામાં ઓછું બોલવું જોઈએ. તેમનું કહેવું છે કે ઘણી વખત ન્યાયાધીશો એવા નિવેદનો કરી દે છે જેનાથી વિવાદ થાય છે. મને લાગે છે કે તેમનો પોઈન્ટ એ છે કે ન્યાયાધીશોએ માત્ર કાયદા અને તથ્યો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ અને વ્યક્તિગત મંતવ્યો આપવાનું ટાળવું જોઈએ. હવે આ વાત કેટલી યોગ્ય છે, એના પર આપણે વિચાર કરવો જોઈએ. જસ્ટિસ કાતજુ, જેઓ પોતે પણ વિવાદાસ્પદ નિવેદનો માટે જાણીતા છે, તેમની આ સલાહ ખરેખર ગંભીરતાથી લેવા જેવી છે.

પણ, શું આ શક્ય છે? શું ન્યાયાધીશો મનુષ્ય નથી? શું તેમને કોઈ બાબત પર અભિપ્રાય ન હોઈ શકે? આ સવાલ મને મૂંઝવે છે.

શું ન્યાયાધીશોએ મૌન રહેવું જોઈએ?

મારો મત થોડો અલગ છે. મને લાગે છે કે ન્યાયાધીશોએ મૌન રહેવું જોઈએ એવું જરૂરી નથી, પરંતુ તેમણે ચોક્કસપણે સમજદારીથી બોલવું જોઈએ. તેઓ જે બોલે છે તેની સમાજ પર અસર પડે છે, અને તેથી તેમણે દરેક શબ્દ તોલી તોલીને બોલવો જોઈએ. ન્યાયાધીશોએ એવા નિવેદનો કરવાનું ટાળવું જોઈએ જેનાથી કોઈની લાગણી દુભાય અથવા જેનાથી કોઈ ખોટો સંદેશ જાય.

હવે અહીં એક બીજો પ્રશ્ન થાય છે કે આ નક્કી કોણ કરશે કે કયું નિવેદન યોગ્ય છે અને કયું નહીં? શું આ માટે કોઈ માપદંડ હોવો જોઈએ? મને લાગે છે કે આ એક ખૂબ જ જટિલ મુદ્દો છે.

જૂતા ફેંકવાની ઘટના | શું આ યોગ્ય હતું?

હવે વાત કરીએ જૂતા ફેંકવાની ઘટનાની. શું આવું કરવું યોગ્ય હતું? મારો જવાબ છે – બિલકુલ નહીં. વિરોધ વ્યક્ત કરવાની ઘણી શાંતિપૂર્ણ રીતો છે. હિંસા અને અપમાન ક્યારેય સ્વીકાર્ય નથી. વિરોધ કરવો એ દરેકનો અધિકાર છે , પરંતુ તે કાયદાના દાયરામાં રહીને થવો જોઈએ. શું તમે સહમત છો?

ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતા કેટલી જરૂરી?

ભારતીય બંધારણમાં ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતાનું ખૂબ મહત્વ છે. ન્યાયાધીશો કોઈ પણ દબાણ વગર નિષ્પક્ષ રીતે ન્યાય આપી શકે તે માટે આ સ્વતંત્રતા જરૂરી છે. જો ન્યાયાધીશોને સતત ડર રહે કે તેમના નિવેદનોથી વિવાદ થશે, તો તેઓ સ્વતંત્ર રીતે કામ કરી શકશે નહીં. આ બાબત લોકશાહી માટે ખતરનાક સાબિત થઈ શકે છે.

તો આનો ઉકેલ શું?

મને લાગે છે કે આનો ઉકેલ એ છે કે ન્યાયાધીશોને તાલીમ આપવામાં આવે કે તેમણે કોર્ટરૂમમાં કેવી રીતે વર્તવું જોઈએ. તેમને એ પણ શીખવવું જોઈએ કે વિવાદાસ્પદ નિવેદનોથી કેવી રીતે બચવું. આ ઉપરાંત, ન્યાયાધીશોએ પણ પોતાની જાત પર નિયંત્રણ રાખવું જોઈએ અને સમજદારીથી કામ લેવું જોઈએ. અંતે તો, તેઓ પણ માણસ જ છે.

જસ્ટિસ કાતજુની સલાહ અને જૂતા ફેંકવાની ઘટના – આ બંને બાબતો આપણને વિચારવા માટે મજબૂર કરે છે. ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતા અને ન્યાયાધીશોની વાણી સ્વાતંત્ર્ય વચ્ચે સંતુલન જાળવવું ખૂબ જ જરૂરી છે. આ એક એવો વિષય છે જેના પર આપણે બધાએ ગંભીરતાથી વિચાર કરવો જોઈએ. તમે શું માનો છો?

વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQ)

જો હું મારો એપ્લિકેશન નંબર ભૂલી ગયો હોઉં તો શું કરવું?

ચિંતા કરશો નહીં. NTA ની વેબસાઇટ પર એક વિકલ્પ હોય છે જેના દ્વારા તમે તમારો એપ્લિકેશન નંબર ફરીથી મેળવી શકો છો. તમારે તમારું નામ, જન્મ તારીખ અને અન્ય વિગતો આપવાની રહેશે.